Ε132

Η επιγραφή αναφέρεται στη συμμαχία της Απτέρας από τη δυτική και της Ελεύθερνας από την κεντρική Κρήτη. Οι πηγές από το πρώτο μισό του 2ου αιώνα π.Χ., που χαρακτηρίζουν τη δυτική Κρήτη εστία συνεχών αναταραχών και την ανάγουν σε ζώνη συνδεόμενη άμεσα με τα συμφέροντα της Γόρτυνας, ηγεμόνος του Κρητικού Κοινού, θα δικαιολογούσαν την αντιμετώπιση της συμμαχίας Απτεραίων και Ελευθερναίων ως συμφωνίας που επισυνέβη με την κάλυψη ή την ανοψή των Γορτυνίων. Ίσως η σύνδεση με την Ελεύθερνα, η οποία ήταν υπό την επιρροή της Γόρτυνας, να ανήκε στην περίοδο κατά την οποία η Απτέρα, κάτω από την πίεση της ισχυρής Κυδωνίας, επιχειρεί να καλλιεργήσει ή να διευρύνει τις σχέσεις της με το φιλογορτύνιο στρατόπεδο. Αν όμως η συνθήκη έγινε σε φάση απομάκρυνσης των Ελευθερναίων από τη Γόρτυνα, ίσως με αυτή τη συνθήκη η Απτέρα επεδίωκε τη σχέση με έναν εταίρο αρκετά ανεξάρτητο λόγω των σχέσεών του με μη κρητικές δυνάμεις. Η σύνταξη του κειμένου θα μπορούσε να συνδεθεί με την κοινότητα των Απτεραίων, όπου εμφανίζονται ορισμένα από τα διαλεκτικά χαρακτηριστικά του κειμένου. Στο κείμενο χρησιμοποιούνται οι παλαιοί τύποι των τοπωνυμίων και των εθνικών, Ἄπταρα, Ἀπταραῖοι, Ἐλεύθεννα, Ἐλευθενναῖοι, οι οποίοι παραδίδονται επιγραφικά και νομισματικά.

5. Η ακολουθία ΤΙΜΩΧ παραπέμπει στο ανθρωπωνύμιο Τιμῶχος ή στο, αμάρτυρο στην Κρήτη, αξίωμα του τιμώχου ή τιμούχου. 15-16. Βάσει των προτεινόμενων συμπληρώσεων πρέπει να υπήρχε μνεία των εξαρτημένων πληθυσμών και για την περιοχή της Απτέρας. Η παρουσία τους είναι ήδη τεκμηριωμένη για την Ελεύθερνα με βάση το κείμενο που αναφέρεται σε οικογενειακά αγροκτήματα που καλλιεργούνταν από μη ελευθέρους  (κλᾶροι) και σε εγκαταστάσεις εξαρτημένου πληθυσμού μιας κρητικής κοινότητας (οἰκετήια).

18-22. Το χωρίο αναφέρεται στο αμοιβαίο δικαίωμα εξαγωγής προϊόντων από τη σύμμαχο πόλη. Η διάταξη αυτή δεν αποσκοπεί τόσο στην τόνωση των εμπορικών σχέσεων όσο στην προσπάθεια αντιμετώπισης των προβλημάτων επισιτισμού των κρητικών κοινοτήτων, που εντείνονταν σε περίοδο πολέμου. Συχνή, όπως και εδώ, είναι η προνομιακή μεταχείριση των εξαγωγέων από την εταίρο πόλη για την κάλυψη προσωπικών τους αναγκών, ενώ ορίζεται να είναι ατελής η εξαγωγή δια ξηράς και με μειωμένη επιβάρυνση διά θαλάσσης.

22-24. Όρος σχετικός με τη διανομή λαφύρων μεταξύ των δύο κοινοτήτων, που προέρχονται από κοινές επιχειρήσεις. Η διανομή γινόταν κατά το τέλος, δηλαδή με βάση τον αριθμό του εκστρατευτικού σώματος που διέθετε κάθε πόλη στην επιχείρηση.